انواع کالاهای وارداتی و صادراتی

مطابق با ماده ۲ قانون، کالاهای وارداتی و صادراتی به سه دسته کلی زیر طبقه‌بندی می‌شوند:

۱. کالای مجاز

گروهی از کالاها که واردات و صادرات آن‌ها با رعایت قوانین و مقررات بدون مجوز آزاد است.

۲. کالای مشروط

جهت واردات یا صادرات این دسته از کالاها باید مجوز دریافت کرد.

۳. کالای ممنوع

مطابق با قوانین شرعی اسلام و یا بخشنامه‌های قانونی کشور، واردات و صادرات کالاهای این دسته ممنوع است.

این‌که چه نوع کالایی و با چه مشخصاتی در کدام یک از دسته‌های بالا قرار می‌گیرد، توسط وزارت بازرگانی در آیین‌نامه‌ای تدوین شده و سپس آن را هیئت وزیران تصویب می‌نمایند.

همچنین دولت این اختیار را دارد که با رعایت قوانین در شرایط گوناگون زمانی و بر اساس مقتضیات، گروهی از کالاها را در لیست کالاهای ممنوعه وارداتی یا صادراتی قرار دهد.

انواع ممنوعیت‌های گمرکی

طبق قانون امور گمرکی ایران، ممنوعیت‌ها به ۴ گروه زیر تقسیم می‌گردند:

۱. ممنوعیت‌های کالاهای وارداتی قطعی

۲. ممنوعیت‌های کالاهای ورود موقت به کشور

۳. ممنوعیت‌ها در ترانزیت خارجی

۴. ممنوعیت در صادرات

 ممنوعیت‌های کالاهای وارداتی قطعی

در ماده ۱۲۲ قانون امور گمرکی، واردات کالاهای زیر به کشور ممنوع اعلام شده است:

۱. تمام فهرست کالاهای ممنوعه قانونی یا مطابق شرع اسلام

۲. کالاهای ممنوعه طبق جدول تعرفه گمرکی یا تصویب‌نامه‌های متکی به قانون

۳. انواع اسلحه، فشنگ، باروت، گلوله، چاشنی و سایر مهمات جنگی، دینامیت، مواد محترقه و منفجره مگر با اعلام و موافقت وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح

۳. انواع مواد مخدر و روان‌گردان و نیز پیش سازهای آن‌ها مگر با موافقت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی برای هر مورد

۴. انواع دستگاه‌های فرستنده و قطعات آن مگر با موافقت وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات برای هر مورد

۵. دستگاه مخصوص عکاسی و فیلم‌برداری هوایی مگر با موافقت وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح

۶. سیستم‌های استراق سمع، انواع فرستنده‌ها و ضبط کننده‌های کوچک اعم از ریز دوربین‌ها و ریز میکروفون‌ها با امکان جاسوسی و فرستنده‌های خاص و پوششی با سرعت بالا، انواع کالاها یا سیستم‌های با امکان کنترل و شنود اطلاعات با سیم و بی‌سیم (مانیتورینگ) و نیز سیستم‌های رمز کننده با کاربرد و اهداف جاسوسی مگر با موافقت وزارت اطلاعات برای هر مورد

برای این بند از کالاهای ممنوعه وارداتی قطعی دو تبصره زیر وجود دارد.

در تبصره اول اشاره شده که واردات کالاهای الکترونیکی و مخابراتی با کاربرد تجاری و مدل‌های خاص که مورد جاسوسی واقع می‌شوند و نیز کالاها و مواد غذایی، دارویی، معدنی، سموم و مواد آلی به عنوان کالای دومنظوره که مورد سوءاستفاده بیوتروریزم قرار می‌گیرند، طبق دستور وزارت اطلاعات ممنوع است.

در تبصره دوم تعیین و تدوین موارد این لیست و تبصره آن به عهده وزارت اطلاعات قرار داده شده که به اطلاع گمرک می‌رساند.

۷. انواع حامل‌های صوت و تصویر ضبط شده خلاف شئونات ملی، عفت عمومی و یا مذهب رسمی کشور و یا بر خلاف نظم عمومی مگر با تشخیص وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی

۸. انواع کتب، مجله، روزنامه، صور، علامت و هر نوع نوشته بر خلاف نظم عمومی، شئونات ملی، عفت عمومی یا مذهب رسمی کشور مگر به تشخیص وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی

۹. واردات محصولاتی با علامت یا عبارات مخالف نظم عمومی، شئونات ملی، عفت عمومی، مذهب رسمی کشور بر روی آن‌ها یا لفاف آن‌ها و یا در اسناد مرتبط

۱۰. اسکناس‌های خارجی از جریان خارج شده، اسکناس، تمبر و برچسب (باندرول) تقلبی و بلیت بخت‌آزمایی (لاتاری)

۱۱. کالاهای ممنوع‌الورود بر طبق قوانین خاص

۱۲. کالاهایی با نشانی، نام، علامت ک یا هر مشخصات دیگر بر روی خود کالا یا لفاف آن‌ها در جهت مهیا کردن زمینه اغفال خریدار و مصرف‌کننده نسبت به سازنده، محل ساخت، خواص و یا مشخصات اصلی کالا

البته بر اساس تبصره این بند، چنانچه کالایی موارد اغفال آن با تائید و نظارت گمرک برداشته شود، شامل این بند نشده و واردات آن مجاز است.

ممنوعیت‌های کالاهای عبور موقت و عبور داخلی

بر اساس ماده ۱۲۳ قانون امور گمرکی، در خصوص ورود موقت و عبور داخلی محدودیت‌ها زیر را شامل می‌شود:

۱. ورود موقت و عبور داخلی کالاهایی که طبق قانون ممنوع شده، میسر نخواهد بود.

۲. ورود موقت و عبور داخلی کالاهای بند (۳) تا (۵) ماده ۱۲۲ فقط با موافقت وزارتخانه‌های ذی‌ربط امکان‌پذیر است.

۳. ورود موقت کالاهای بند (۶) و (۷) ماده قبلی، ممنوع بوده اما عبور داخلی آن‌ها با موافقت وزارتخانه مربوطه بلامانع است.

۴. ورود موقت و عبور داخلی تمام کالاهای مجاز مشروط با موافقت گمرک ایران میسر خواهد بود.

ممنوعیت‌ها در ترانزیت خارجی

طبق ماده ۱۲۴ قانون گمرکی، لیست کالاهای ممنوعه در ترانزیت خارجی (عبور خارجی) و ترانشیپمنت (عمل انتقال) به وسیله شورای امنیت کشور تهیه و تدوین گشته و سپس هیئت وزیران آن را تصویب می‌نماید.

همچنین بر اساس ماده ۱۲۵، دولت طی تصویب‌نامه‌ایی بر حسب مصلحت اقتصادی، امنیت عمومی یا بهداشتی می‌تواند ورود موقت، عمل انتقال و یا کابوتاژ (کران بری) هر محصولی را ممنوع و یا مشروط نماید.

ممنوعیت‌ها در صادرات

در ماده ۱۲۶ قانون گمرکی آمده که امکان صدور قطعی برای کالاهای زیر وجود ندارد:

۱. کالاهای ممنوع‌الصدور طبق شرع اسلام یا قانون

۲. اشیا عتیقه و یا میراث فرهنگی به تشخیص سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی

۳. محصولات دامی، نباتی و گونه‌های جانوری در جهت حفظ ذخایر ژنتیک یا حفظ محیط زیست بر اساس فهرست اعلامی از سازمان‌های ذی‌ربط

۴. و دیگر کالاهای ممنوع‌الصدور بر طبق قوانین خاص

همچنین در ماده ۱۲۷ اشاره شده کالاهایی که طبق ملاحظات بهداشتی، ایمنی، قرنطینه‌ای، زیست‌محیطی و غیره ملزم به اعلام نظر سازمان‌های مربوطه هستند، ورود و ترخیص آن‌ها تحت هر رویه گمرکی بعد از اخذ مجوز امکان‌پذیر خواهد بود.